Bu hafta Açık Bilinç’te, biyolojik dünyada "Hakimiyet Hiyerarşisi" sisteminden, tahakküm ve biattan söz ettik. Stanford Üniversitesi’nden R.Fernald ve R.Sapolsky'nin araştırmaları ışığında, biyolojide tahakküm ve biat örneklerine baktık.
"Hakimiyet Hiyerarşisi", topluluk olarak yaşayan canlılarda kaynaklara erişimin kuvvet yoluyla eşit olmayan şekilde paylaşımını düzenleyen bir sistem.
Biyolojik dünyada yaygın şekilde varolan hakimiyet hiyerarşisine balıklardan primatlara kadar pek çok farklı canlı türünde rastlamak mümkün.
Egemen güce biatın en ilginç örneklerinden birisi, Afrika kökenli Astatotilapia Burtoni balığında gözleniyor. Astatotilapia burtoni grupları, tek bir egemen erkek balık ve onun peşinden giden erkek ve dişi balıklar içeren bir sürüden oluşuyor.
Egemen Astatotilapia burtoni balığı canlı renklere ve göz altında yer alan ayırt edici siyah bir çizgiye sahip. Tahakküm altında yaşayan hem erkek hem dişi Astatotilapia burtoni balıklarıysa gri gösterişsiz bir gövdeye sahip.
Astatotilapia Burtoni erkek balıklarının sinir sistemi, hakimiyet hiyerarşisindeki durumlarına göre bedensel bir dönüşümden geçmelerine izin veriyor.
Parlak renkli egemen Astatotilapia Burtoni erkek balığı, topluluktaki iktidarını kaybettiğinde, tahakküm altındaki diğerleri gibi gri renge bürünüyor. Gri renkli Astatotilapia Burtoni balığında, hakimiyet hiyerarşisinde hükmeden duruma geldiğinde, parlak renkler ve göz altı çizgisi yeniden beliriyor.
Astatotilapia Burtoni balığındaki dönüşüm, genetik mekanizmayla sağlanmakla birlikte, gelişmiş bir iletişim sistemi gerektiriyor.
Hakimiyet Hiyerarşisi'nin keskin çizgilerle gözlemlendiği bir başka alan, Afrika kökenli Babun toplulukları. Primatlar içinde en yırtıcı alt türlerden olan babunlarda sıkça kanlı iktidar kavgaları yaşanıyor. Bir tür hakimiyet stratejisi olarak kimi egemen babunların hiyerarşinin altında yer alan diğerlerini sıkça cezalandırdıkları gözlemleniyor.
Science dergisindeki bir çalışma, agresif hükümdar babunlarda yüksek oranda stres hormonu bulunduğunu saptamış. Liderleri daha barışçıl yöntemler izleyen babun topluluklarındaysa stres düzeyinin daha düşük olduğu gözlemlenmiş. Söz konusu araştırmayı okumak için tıklayın. (Life at the Top: Rank and Stress in Wild Male Baboons; Laurence R. Gesquiere, Niki H. Learn, M. Carolina M. Simao, Patrick O. Onyango, Susan C. Alberts, Jeanne Altmann, Science, 21 Şubat 2011)
Konuyla ilgili bir başka araştırma da burada. (Communication about social status; Russell D Fernald, Current Opinion in Neurobiology 2014, 28:1–4)
Hayvan davranışlarını insan-şekilli (anthropomorphic) okumamak gerekse de, biyoloji dünyası kimi zaman insan davranışına ışık tutabiliyor.
